De gevaren van zonnen

Of de UV-straling nu komt van de zon of uit de zonnebank, het beschadigt je huid. Elke keer dat je onder de zonnebank gaat, wordt je huid in een korte tijd blootgesteld aan een grote dosis UV-straling. Meer UV-straling betekent meer risico op huidkanker. Mensen verbranden regelmatig. Elke keer als de huid verbrandt bijvoorbeeld tijdens je kinderjaren, beschadigt je DNA onherstelbaar en vergroot dit je kans op huidkanker op latere leeftijd.

Zichtbare schade op de huid?

Er zijn een aantal verschillende aandoeningen (zichtbare schade) die wij in de praktijk zien voorkomen zoals pigment, actinische keratosen en melasma ten gevolge van zonlicht.

Pigmentvlekken zijn vlekken die je vaak in het gezicht of elders op het lichaam (gebied die vaak is blootgesteld aan de zon bijvoorbeeld handruggen, hals, onderarmen) verschijnen naar mate je ouder wordt, vaak na het 50^ste levensjaar. Ze zijn in principe onschuldig. Deze pigmentatie vlekken ontstaan ten gevolge van onbeschermd zonnen. Wij zien in de praktijk nu veel 50 plussers die vroeger als kind zijnde nooit zijn ingesmeerd, als puber zijnde lagen te bakken in Haarlemmerbruin of in olijfolie en nu bij ons komen met pigmentvlekken. De huid heeft in de vroegere jaren te veel melanine aangemaakt om zich te beschermen en daardoor ontstaan pigmentvlekken genaamd hyperpigmentatie.

Melasma

Daarnaast zien wij ook veel vrouwen in de praktijk met melasma. Melasma is een pigmentstoornis waarbij grillige donkerbruine vlekken ontstaan in het gezicht. In de volksmond wordt dit zwangerschapsmasker genoemd. Typische locaties van melasma zijn pigmentatie op het voorhoofd, op de jukbeenderen en op de bovenlip. Bij melasma is er sprake van een “overgevoelig” pigmentsysteem. Hierdoor maken de pigmentcellen teveel pigment aan waardoor de huid ter plaatse te donker wordt. Inmiddels zijn er een aantal factoren bekend die de pigmentaanmaak bij melasma doen toenemen. Hormonale factoren spelen waarschijnlijk de belangrijkste rol bij het ontstaan van melasma. Bij alle vrouwelijke geslachtshormonen, zoals progesteron en oestrogenen is aangetoond dat ze in staat zijn om de pigmentaanmaak te stimuleren. Melasma ontstaat dan ook regelmatige tijdens de zwangerschap.

Bij sommige vrouwen verdwijnen deze vlekjes gelukkig weer spontaan na de bevalling. Maar wij zien in de praktijk juist veel vrouwen die nog niet zwanger zijn geweest! Sommige anticonceptie pillen kunnen ook melasma doen ontstaan of verergeren. Verder speelt ook (overmatige) blootstelling aan UV stralen een belangrijke rol. De UV stralen uit zowel de natuurlijke zon als de zonnebank kunnen beide melasma doen triggeren. Al deze factoren kunnen leiden tot een verhoogde activiteit van de pigmentcellen met als gevolg een toegenomen pigment aanmaak. Doordat niet alle pigmentcellen in de huid even sterk reageren, ontstaat niet een egale maar een meer vlekkerige bruine verkleuring van de huid.

Pigmentvlekken en Melasma kunnen we goed behandelen met de pigmentlaser. Klik hier voor meer informatie over een pigmentlaser behandeling.

Actinische Keratose

Dan is er nog de actinische keratose; (actinisch = door zon veroorzaakt en keratose; verhoorning) wordt ook wel “zonneschade” van de huid genoemd. Vaak is er in de kindertijd veel zonneschade opgelopen. Het is een DNA mutatie, dit kan leiden tot veranderingen in de keratinocyten. Deze aandoening wordt beschouwd als een voorstadium van huidkanker. De afwijking is vooral op oudere leeftijd te zien. Voorkeursplekken: handruggen, onderarmen, gelaat (neus en voorhoofd), schedelhuid. Het betreft een kleine, veelal ruw aanvoelende verhoornde plek, variërend van huidkleurig tot rood en geel-bruin.

Grotere kans op huidkanker?

De zon is de grote veroorzaker van huidkanker. Het P53 gen, is een tumorcel die kanker onderdrukt. UV-straling zorgt ervoor dat dit P53 gen niet meer goed functioneert. Wanneer deze cellen zich delen ontstaat er huidkanker waarbij tevens het immuunsysteem lokaal niet meer goed werkt. De afgelopen 10 jaar is het aantal mensen met huidkanker meer dan verdubbeld. In 2019 kregen bijna 70.000 Nederlanders de diagnose huidkanker. Dit heeft te maken met het feit dat we sinds tientallen jaren vaker en ook langer in de zon komen en dat een gebruinde huid een schoonheidsideaal geworden is. We gaan massaal op zon- en wintersportvakantie en maken vaker gebruik van zonnebanken. Ook kinderen komen veel vaker en bloter in de zon dan vroeger.

Je hebt meer kans op huidkanker als je een of meer van deze dingen herkent:

Jarenlang veel zonlicht op je huid gehad bijvoorbeeld door een buitenberoep
Je bent in de tropen opgegroeid
Je bent veel onder de zonnebank geweest
Je hebt vaak in de zon gelegen om bruin te worden en je daarbij niet altijd goed ingesmeerd.
Je huid is vroeger vaak door de zon verbrand
Je bent als kind langdurig en vaak onbeschermd in de zon geweest.
Je hebt een erfelijke aanleg voor melanomen
Je een lichte huid, lichte ogen, sproeten, lichtblond of rood haar hebt snel verbrandt
Je meer dan 100 moedervlekken hebt óf 5 of meer onrustige moedervlekken: atypische naevi noemen we dat.
Je hebt een aangeboren moedervlek groter dan 20 centimeter
Je al eens huidkanker hebt gehad of een voorstadium (actinische keratose)

Iets over UV-straling?

Het lichtspectrum kent 5 soorten licht; Zichtbaar licht (violet tot rood), infrarood en 3 verschillende soorten UV-straling; UVA (315-380 nanometer), UVB (280-315 nanometer) en UVC (100-280 nanometer). De ozonlaag filtert 90% van de UV-straling. Onder de 280 nanometer komt niet door de ozonlaag. Dit betekent dat UVC niet aan het aardoppervlak komt. Gelukkig maar, want dit is de meest schadelijke van de drie. UVC komt alleen voor in de lasboog met lassen.

UVB is de variant die ervoor zorgt dat je huid verbrandt als je je niet goed beschermt tegen de zon. Je kan door UVB ook verouderen. Hier hebben wij een gemakkelijke ezelsbrug voor UVB staat voor Burning. Door ramen kan UVB moeizaam heen. UVB komt alleen tot de epidermis. Het zorgt voor de aanmaak van vitamine D. Deze vitamine zorgt samen met calcium voor sterke botten. Wanneer je naar je werk fietst of loopt naar de winkels, zijn de minuten die je in de zon bent genoeg voor je lichaam om vitamine D aan te maken. Ben je langer in de zon? Dan moet je je goed insmeren met een zonnebrandcrème.

Het zonlicht dat het aardoppervlak bereikt, bestaat voor 95% uit UVA straling. Je verbrandt hier niet door maar dit dringt wel diep door in je huid, waar het schade aan je DNA aanricht. De elastine vezel verdroogt en is aangetast waardoor huidveroudering en een verslapte huid (diselastosis) ontstaat. UVA komt ten opzichte van UVB zowel voor in de epidermis als in de dermis. Ezelsbrug: UVA staat voor Aging en zorgt er dus voor dat je huid veroudert.

Daarnaast heb je nog blauw licht. Blauw licht is nog onderdeel van het zichtbare licht ook wel HEV genoemd. Dit staat voor High Energy Visible light ofwel licht met een hoge dosis energie. De schermpjes van je telefoon, laptop, tablet en televisie stralen allemaal HEV-licht uit. HEV kan diep doordringen in de huid en kan uiteindelijk rimpels en pigmentvlekken geven.

Waar op letten bij zonnen?

Rond de evenaar is er een dubbele dosis omdat de straling daar loodrecht op de aarde schijnt. In het westen is dat schuin en kaatst die ook weer schuin weg. UV index is helemaal hoog als je op ski vakantie gaat, een dubbele dosis krijg je daar tevens. De zonkracht neemt toe met de hoogte: 10% per 1000 meter. Als het bewolkt is betekent dat niet dat er geen straling is op aarde; 80% van de UV straling komt door de wolken. Onder de parasol of in de schaduw kun je alsnog verbranden. Via het zand weerkaatst de zon ook onder de parasol.

Zonnebrandcrème is niet eindeloos houdbaar. Na opening is het 12 maanden te gebruiken. Zodra je de tube open hebt gemaakt of de tube met hoge temperaturen in aanraking komt, gaat het oxideren en vermindert de SPF factor. De zonnebrandcrème beschermt dan minder goed. Bewaar zonnebrandcrème daarom niet te lang en laat het niet in de volle zon of warme auto liggen. Je bewaart zonnebrandcrème het best, gesloten, in de schaduw, thuis op kamertemperatuur.

UV-filters worden bewerkt, goedkope filters in bijvoorbeeld Nivea zijn niet goed gestabiliseerd. Dure filters worden bewerkt zodat het stabieler wordt gemaakt. En het bewerken kost geld. Ingrediënten vallen af bij de goedkopere producten. Goede zonnefilters en antioxidanten zijn kostbaar om toe te voegen en daardoor zijn ze goedkoper.

Wat doet zonnebrandcrème precies?

Een zonnebrandcrème bevat stoffen die UV-straling wegfilteren en voorkomt daardoor verbranding. Het dragen van een zonbescherming is het beste wat je voor je huid kan doen. Maar wordt je dan nog wel bruin? Afhankelijk van de sterkte van de zonnebrand laat het een gedeelte van de UV-stralen door, hoe hoger de factor hoe minder UVB stralen. Hoe hoger de PA++ grading hoe minder UVA stralen. UVA en UVB zorgen beide voor het kleuren van de huid. Dus hoe hoger de factor en hoe hoger de PA++ grading hoe minder UV-stralen in jouw huid komen. Dat zorgt er inderdaad voor dat je minder snel bruin wordt.

Het bruiner worden van de huid betekent dat je huid al een aanzienlijke tijd in contact staat met UV-stralen en dat betekent ook schade van de huid. Het is niet waar dat je met zonnebrand op niet bruin wordt. Jouw zonbescherming laat altijd wel iets van straling door. SPF30 biedt 96,6% bescherming, SPF50 biedt 98% bescherming. 100% bescherming bestaat niet! Daarnaast brengen mensen niet de juiste hoeveelheid aan of brengen ze het niet vaak genoeg aan dus ook al draag je een zonbescherming zal je altijd nog wel een beetje bruin kleuren. Hoeveel moet je dan aanbrengen om goed beschermd te zijn? Voor een optimale bescherming is 2 mg/cm2 zonnebrandcrème nodig. Gemakshalve zijn dat twee vingers (wijs- en ringvinger) per zone. Je lichaam kan je in 11 zones verdelen, dus voor elke zone zijn dat 2 vinger hoeveelheden. Heel belangrijk is om elke 2 uur te herhalen want door transpiratie, de zuurtegraad van de huid en door vegen en wrijven neemt de SPF af.

Terugkomend op PA grading: Wat is dat precies? PA+ betekent dat uw zonnebrandcrème of cosmetische middel enigszins bescherming biedt tegen UVA-straling, terwijl PA++ een gemiddelde bescherming en PA+++ de beste bescherming van de drie biedt. Op basis van recente innovaties is in een aantal landen zelfs een rating van PA++++ geïntroduceerd. Handige site: https://www.colorescience.nl/post/wat-is-pa-en-is-het-anders-dan-spf

Soorten zonnebrandcrèmes?

Per merk kan de substantie verschillen: een spray, lotion, gel of crème. In lotions en gels zit meer water, waardoor ze makkelijker uit te smeren zijn. Crèmes bevatten meer vetten die uitdroging van de huid kunnen voorkomen.

Er zijn 2 verschillende soorten filters.

Chemische filters: absorberen het licht, trekt in de huid, kunnen eerder allergieën afgeven, kunnen veel irritatie geven, komen dieper in de huid dus ook in de bloedbaan.
Fysische filters: reflecteren/weerkaatst het licht, liggen op de huid, je ziet een ‘witte waas’. Voordeel biedt betere bescherming bij bijvoorbeeld kinderen en geeft nauwelijks huidirritatie.

Het is erg belangrijk om bij een zonnige dag om de 2 uur een factor aan te brengen. In de praktijk horen wij vaak voorbij komen: ‘ja, maar ik draag make-up daar kan geen factor meer over heen elke 2 uur’. Tegenwoordig zijn er veel minerale make-up merken die brushes met een SPF poeder verkopen. De poeder biedt bescherming tegen de alledaagse schadelijke UVA en UVB stralen. De poeder breng je aan op een zeer simpele manier met een zachte zelfdoserende brush over het gelaat. Zo gaat het dus over je make-up waar je niks van ziet maar toch beschermt bent. Mensen vergeten vaak ook dat lippen kunnen verbranden. Een lippenbalsem of lipgloss met spf 30 is ook onmisbaar is je zomerse routine.

Welke factor voor wie of wanneer?

De factor zonnebrandcrème die je opsmeert bepaalt hoe lang je veilig kunt zonnen. De SPF is gedefinieerd als de hoeveelheid UV-energie die een Minimale Erytheem Dosis (MED) geeft op de met het UV-remmende middel behandelde huid gedeeld door de hoeveelheid UV-energie die een MED geeft op de onbehandelde huid. MED is kortgezegd een waarde die aangeeft hoeveel zonbelasting (of hoeveel UV-straling) de huid aan kan zonder dat er verbrandingsverschijnselen ontstaan. Het advies van de Nederlandse Gezondheidsraad is om het zonnen (zowel buiten als onder de zonnebank) te beperken tot 100 MED per jaar, om zo huidschade en de kans op huidkanker te voorkomen. Hoelang je in de zon mag is afhankelijk van je huidtype en de zonnekracht. De rekensom is als volgt: basis onbeschermde bezonningstijd van je huid gedeeld door de zonkracht. Dus stel je hebt huidtype 2 en het is een mooie zonnige dag in mei met zonkracht 6. Dan is de rekensom: 100/6 = 16. Dit betekent dat je 16 minuten onbeschermd in de zon kunt blijven zonder te verbranden. Voor iemand met huidtype 4 zou op diezelfde dag gelden: 300/6 = 50. Deze persoon kan maar liefst 50 minuten onbeschermd in de zon zitten zonder te verbranden.

OF rekensom: huidtype x aantal minuten.

juli: 1 MED = huidtype x 10 minuten (Huidtype 2 x 10 = 20 minuten heb je je minimale erytheem dosis bereikt. Dus je mag 20 minuten in de zon)
juni en augustus: 1 MED = huidtype x 15 minuten
mei en september: 1 MED = huidtype x 25 minuten
Advies: max. 1 MED per dag. 100 MED per jaar
Dagje strand: 5 MED
3 weken Zuid- Europa: 100 MED, maximale dosis van dat jaar heb je dus eigenlijk al gehad.

Advies

SPF elke dag, 365 dagen per jaar
Half uur voor het zonnen insmeren
Voldoende gebruiken van het product
Dik insmeren, smeer rijkelijk
Herhalen na zwemmen of zweten
Vergeet de oren, neus, nek voeten en handruggen niet
Goed schudden voor gebruik
Pas op bij de ogen
Minimaal SPF 30
Breedspectrum UVA en UVB moet op de verpakking staan
Gebruik voor gelaat een speciaal product voor het gelaat (minder vet)
Lipbalsem met SPF
Gebruik een product op waterbasis bij acne
Na 1 jaar is de inhoud verlopen en is de SPF nihil
Waterproof bestaat niet, eerder water resistent.
Een product is waterresistant als het langer dan 40 min na het zwemmen nog werkt.
Hoe ‘witter’, hoe beter
Gebruik een zonnebril met UV protectie

Verbrandt en dan?

Ga en blijf uit de zon, zodat de huid zich kan herstellen.
Koel de huid.
Laat blaren heel, prik ze niet door.
Gebruik als het nodig is paracetamol
Aloe vera biedt verlichting, koelt, is jeukstillend en roodheid verminderend.

Lange termijn gevolgen verbranding?

Actinische keratose wordt beschouwd als één van de lange termijn schadelijke effecten van UV-straling op de huid. Een voorbeeld van een korte termijn schadelijke effect van de zon is zonverbranding. De overige lange termijn gevolgen zijn onder andere, vroege veroudering (leerachtige huid), rimpeling en pigmentvlekken.